Trong lịch sử Việt Nam, có nhiều nhân vật được dân gian tôn sùng và coi là những vị thánh bởi công lao to lớn mà họ đã đóng góp cho đất nước và cộng đồng. Thần – Thánh – Tiên là những khái niệm quan trọng trong đời sống tâm linh của người Việt, tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ và phân biệt được.
Bài viết này chỉ tập trung giới thiệu các vị thánh, đặc biệt là 7 vị thánh tiêu biểu trong lịch sử Việt Nam, những người có ảnh hưởng sâu rộng đến tín ngưỡng, văn hóa và tinh thần dân tộc.
1. Tản Viên Sơn Thánh (Sơn Tinh)
Tản Viên Sơn Thánh, còn gọi là Sơn Tinh, là một trong Tứ Bất Tử của Việt Nam. Theo quan niệm dân gian, ông là vị thần cai quản dãy núi Ba Vì (núi Tản Viên). Truyền thuyết nổi tiếng nhất gắn với ông là Sơn Tinh – Thủy Tinh, phản ánh cuộc đấu tranh chống thiên tai lũ lụt của người Việt cổ.
Có hai quan niệm về nguồn gốc của Tản Viên Sơn Thánh. Các học giả thời phong kiến cho rằng ông là hạo khí anh linh của trời đất hoặc là một trong 50 người con theo cha Lạc Long Quân xuống biển. Trong khi đó, nhiều thần tích tại các làng vùng Ba Vì lại cho rằng ông là người có thật, xuất thân nghèo khó trong dân gian.
Hiện nay, nhiều đền thờ Tản Viên Sơn Thánh được lập như Đền Và (Sơn Tây – Hà Nội), các đền trên núi Ba Vì và Đền Lăng Sương (Thanh Thủy, Phú Thọ) – nơi thờ sớm nhất. Tại Ninh Bình, Sơn Tinh được thờ tại nhiều di tích như Đền Hải Đức, Chùa Lối Sơn, Đền Kê Thượng, Đền Miếu Sơn và Đền Đông Thịnh.
Trong tâm thức người Việt, Tản Viên Sơn Thánh là biểu tượng cho sức mạnh cộng đồng, khả năng lao động sáng tạo và tinh thần chống thiên tai để bảo vệ cuộc sống.
Tản Viên Sơn Thánh
2. Thánh Gióng (Phù Đổng Thiên Vương)
Thánh Gióng, hiệu là Phù Đổng Thiên Vương hay Sóc Thiên Vương, là vị thánh quen thuộc trong truyền thuyết dân gian Việt Nam. Ông là cậu bé kỳ lạ lên ba tuổi vẫn chưa biết nói cười, nhưng khi giặc Ân xâm lược, Gióng bỗng lớn nhanh thành tráng sĩ, cưỡi ngựa sắt, cầm gậy sắt đánh tan giặc ngoại xâm.
Sau khi chiến thắng, Thánh Gióng cưỡi ngựa bay thẳng lên trời. Thời nhà Lý, vua Lý Thái Tổ truy tôn ông là Sung Thiên Thần Vương. Thánh Gióng tượng trưng cho tinh thần yêu nước, ý chí chống ngoại xâm và sức mạnh của tuổi trẻ Việt Nam.
3. Chử Đồng Tử
Chử Đồng Tử là nhân vật truyền thuyết nổi tiếng thời Hùng Duệ Vương, được ghi chép trong sách Lĩnh Nam Chích Quái với tên gọi Nhất Dạ Trạch. Đây là một trong những truyền thuyết sớm nhất của Việt Nam, thể hiện khát vọng xây dựng cuộc sống phồn vinh dựa trên tình yêu chân chính.
Hiện nay, có tới 72 làng lập đền thờ Chử Đồng Tử dọc hai bờ sông Hồng. Ngôi đền thờ lớn nhất đặt tại thôn Chử Xá, xã Văn Đức, huyện Gia Lâm, Hà Nội.
4. Thánh Mẫu Liễu Hạnh
Thánh Mẫu Liễu Hạnh là vị thánh thứ tư trong Tứ Bất Tử và là nhân vật trung tâm của tín ngưỡng thờ Mẫu Việt Nam. Bà còn được gọi là Bà Chúa Liễu, Mẫu Liễu Hạnh hay đơn giản là Thánh Mẫu.
Bà được thờ ở nhiều nơi như Phủ Giày (Nam Định), Phủ Tây Hồ (Hà Nội), Đền Sòng Sơn (Thanh Hóa), Đền Dâu (Ninh Bình) và cả tại TP. Hồ Chí Minh. Trong đó, Phủ Giày (Vụ Bản, Nam Định) là nơi thờ chính và linh thiêng nhất.
Dân gian có câu: “Tháng tám giỗ cha, tháng ba giỗ mẹ”, trong đó “mẹ” chính là Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Bà là biểu tượng cho vai trò và tiếng nói của người phụ nữ, dám phản kháng tư tưởng phong kiến trọng nam khinh nữ.
5. Đức Thánh Trần (Trần Hưng Đạo)
Đức Thánh Trần, tên thật là Trần Quốc Tuấn, tước hiệu Hưng Đạo Đại Vương, là nhà quân sự kiệt xuất thời Trần. Ông chỉ huy quân đội Đại Việt đánh tan hai cuộc xâm lược của quân Nguyên – Mông vào các năm 1285 và 1288.
Sau khi qua đời, ông được dân gian suy tôn là Đức Thánh Trần hay Cửu Thiên Vũ Đế. Ông là biểu tượng của lòng trung quân ái quốc, trí tuệ quân sự và tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam.
6. Đức Thánh Nguyễn (Nguyễn Minh Không)
Đức Thánh Nguyễn, tức Nguyễn Minh Không, là vị cao tăng thời Lý, được phong Quốc Sư. Ông là tổ của nghề đúc đồng và Đông y, có công lớn trong việc chữa bệnh cho vua và nhân dân.
Trong truyền thuyết dân gian, ông xuất hiện với nhiều chi tiết kỳ bí như đi mây về gió, chữa bệnh bằng phép thuật, đúc Tứ Đại Khí. Ông được thờ ở nhiều nơi theo kiểu tiền Phật hậu Thánh, đặc biệt tại các tỉnh vùng đồng bằng Bắc Bộ.
7. Đức Thánh Láng (Từ Đạo Hạnh)
Đức Thánh Láng hay Từ Đạo Hạnh là một thiền sư dưới thời nhà Lý. Cuộc đời ông được ghi lại dưới nhiều màu sắc huyền thoại. Trước khi truyền thuyết về mẫu liệu hạnh phổ biến, ông thường được liệt vào hàng Thánh nổi tiếng trong kính ngưỡng Việt Nam gọi là Tứ Bất Tử.
Truyền thuyết nổi tiếng nhất về ông chính là việc chút xác hóa thân thành con trai của Sùng Hiền Hầu là Lý Dương Hoán, chính là vua Lý Thần Tông sau này. Chính vì truyền thuyết nổi tiếng này cùng với sự huyền diệu của các câu chuyện dân gian về ông đã khiến trong một thời gian ông có tên trong danh sách Tứ Bất Tử của người Việt Nam cho đến khi truyền thuyết về bà Chúa Liễu Hạnh trỗi dậy. Dân chúng lập đền thờ ông tại Chùa Thiên Phúc, nay thuộc xã Sài Sơn, Quốc Oai, Hà Nội, tục gọi là Chùa Thầy và Chùa Láng, Chùa Nền ở Hà Nội.
Hằng năm lễ hội Chùa Thầy được mở vào ngày 7 tháng 3 âm lịch, tương truyền là ngày ông viên tịch.
Kết luận
Trên đây là 7 vị thánh tiêu biểu trong lịch sử Việt Nam, những nhân vật vừa mang yếu tố lịch sử, vừa thấm đẫm màu sắc tín ngưỡng dân gian. Họ không chỉ được thờ phụng mà còn sống mãi trong tâm thức người Việt như biểu tượng của trí tuệ, lòng yêu nước và khát vọng sống tốt đẹp.
Nếu bạn có thêm đóng góp về các vị thánh khác trong lịch sử Việt Nam, hãy chia sẻ để cùng nhau gìn giữ và lan tỏa giá trị văn hóa dân tộc.
Gia Phả Đại Việt – Phần mềm quản lý gia phả trực tuyến dành cho mọi gia đình.
Hotline/ zalo: 0965323336
Fanpage: https://www.facebook.com/giaphadaiviet.vn
Hoặc truy cập website: https://giaphadaiviet.vn/ để tham khảo các gói dịch vụ của chúng tôi.